Khi nghe cái tên gọi như là “Ví Bitcoin” chẳng hạn thì chắc hẳn nhiều người sẽ nghĩ rằng đó là một loại ví chuyên dụng cũng được tạo bởi hệ thống của Bitcoin và chỉ để lưu trữ Bitcoin mà thôi. Nhưng không, nó giống như ví tiền mà chúng ta sử dụng nó có thể đựng nhiều loại tiền khác nhau thì ví Bitcoin….à không! Phải là ví tiền điện tử mới đúng…. có thể lưu trữ nhiều loại tiền điện tử ở trong nó. Trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu về các loại ví tiền điện tử cũng như sự khác nhau giữa chúng là gì.
Trước tiên để phân loại ví tiền điện tử thì chúng ta cần có những tiêu chí để phân loại. Ở đây Học Price Action nêu ra 3 tiêu chí chính để chúng ta có thể phân loại:
- Phương tiện lưu trữ: Ví được lưu trữ trên loại phương tiện nào?
- Kết nối: Ví có được kết nối với internet không? các loại ví tiền điện tử
- Quyền giám sát: Ai có quyền truy cập và do đó có quyền kiểm soát các khóa riêng của ví?
Các loại ví tiền điện tử dựa trên phương tiện lưu trữ
Ở khía cạnh phương tiện lưu trữ, chúng ta có thể phân các loại ví tiền điện tử thành các dạng như sau:
- Ví phần mềm (Software wallets)
- Ví phần cứng (Hardware wallets)
- Ví giấy (Paper wallets)
- Ví bộ não (Brain wallets) các loại ví tiền điện tử
Sau đây chúng ta sẽ tìm hiểu đến từng loại ví một
Ví phần mềm (Software wallets)
Có ba loại ví phần mềm: các loại ví tiền điện tử
- Ví máy tính được sử dụng trên máy tính để bàn hoặc máy tính xách tay. các loại ví tiền điện tử
- Ví di động hoạt động như một “ứng dụng” di động và được sử dụng trên điện thoại thông minh của bạn
- Ví dựa trên web hoạt động như một tiện ích mở rộng của trình duyệt và được sử dụng trong trình duyệt web của bạn.
Ví phần cứng (Hardware wallets)
Ví phần cứng là một thiết bị vật lý nhỏ tương tự như một cái USB chúng ta thường sử dụng, có thể dễ dàng di chuyển, giúp giữ các khóa riêng của bạn luôn cách ly với internet.
Để giao dịch, máy tính và ứng dụng phần mềm của nhà sản xuất thiết bị phải ủy quyền (hoặc “ký”) giao dịch vì khóa riêng được giữ ngoại tuyến. các loại ví tiền điện tử
Ví phần cứng cung cấp thêm một lớp bảo mật so với ví phần mềm nhưng hầu hết mọi người không sử dụng chúng vì chúng phức tạp và bản thân thiết bị cũng đắt tiền hơn rất nhiều.
Một số ví phần cứng uy tín bạn có thể tham khảo: Ledger, Trezor, hoặc SecuX. Hình ảnh dưới đây là một ví dụ về ví phần cứng. các loại ví tiền điện tử
Ví giấy (paper wallets)
Ví giấy theo nghĩa đen là một mảnh giấy có địa chỉ và khóa riêng của bạn được in hoặc viết trên đó.
Ví giấy được tạo bằng cách tải xuống phần mềm, sau đó chạy phần mềm ngoại tuyến (ngắt kết nối internet) để tạo cặp khóa chung/riêng mà bạn có thể in ra trên một tờ giấy để lưu trữ.
Dưới đây là ví dụ về ví giấy Bitcoin trông như thế nào: các loại ví tiền điện tử
Ví não (Brain wallets)
Ví não đề cập đến khóa riêng được lưu trữ trong trí nhớ của người dùng dưới dạng cụm từ hạt giống, là một chuỗi gồm 12-24 từ (thường được gọi là “cụm từ hạt giống”).
Nó tương tự như một chiếc ví giấy, ngoại trừ việc không có gì được viết ra trên giấy. Tất cả đều được lưu trữ trong trí nhớ của bạn. các loại ví tiền điện tử
Nếu bạn đã từng quên mật khẩu, ví lưu trữ bằng trí não chắc chắn KHÔNG dành cho bạn. Người ra có thể biến nhưng khoá riêng hay cụm từ khôi phục thành những câu thơ hay hình thức nào đó giúp họ có thể ghi nhớ dễ dàng hơn.
Hình dưới đây là sơ đồ tổng kết về các loại ví khi phân theo dạng phương tiện lưu trữ.
Các loại ví tiền điện tử dựa trên sự kết nối internet
Về phương diện kết nối internet thì các loại ví tiền điện tử có thể phân loại như sau:
- Ví nóng (Hot wallets)
- Ví lạnh (Cold wallets)
Ví nóng (Hot wallets)
Từ “Hot” trong ví nóng đề cập đến kết nối của nó với internet.
Một chiếc ví được coi là “hot” khi: các loại ví tiền điện tử
- Ví có thể được truy cập trực tiếp thông qua internet hoặc…
- Ví nằm trên một thiết bị luôn được kết nối với internet
Nếu bạn có thể truy cập tiền điện tử của mình trực tiếp thông qua trình duyệt web hoặc thông qua máy tính để bàn, máy tính xách tay, máy tính bảng hoặc điện thoại di động có kết nối Internet, thì đó là các ví nóng.
Vậy thì ví nóng có những ưu nhược điểm gì chúng ta sẽ cùng xem xét:
| Ưu điểm | Nhược điểm |
| Bạn có thể truy cập ở bất cứ đâu miễn là có kết nối internet | Khoá của bạn phải lưu giữ trên máy chủ của bên thứ ba |
| Việc khôi phục lại quyền truy cập khi lỡ bị mất khoá riêng có thể dễ dàng hơn so với ví lạnh | Có thể có khả năng bị tấn công bằng nhiều cách thức vì nó ở trạng thái kết nối internet |
Ví lạnh (Cold wallets)
Từ “Cold” trong ví lạnh đề cập đến việc không có kết nối với internet. các loại ví tiền điện tử
Vì ví lạnh không bao giờ được kết nối với Internet nên việc đánh cắp bitcoin của bạn trực tuyến là không thể. Một hacker sẽ phải đánh cắp thiết bị bạn lưu trữ mới có khả năng có quyền truy cập vào bitcoin của bạn (nhưng vẫn phải có các khoá).
Ưu nhược điểm của loại ví lạnh này như sau:
| Ưu điểm | Nhược điểm |
|
An toàn hơn ví nóng do lưu trữ khóa ngoại tuyến.
|
Nếu bạn làm mất khóa riêng và không sao lưu chúng thì không thể khôi phục được.
|
|
Hầu hết các ví phần cứng phổ biến đều được hỗ trợ bởi ví nóng
|
Việc giao dịch thường mất nhiều thời gian hơn so với ví nóng |
Dưới đây là sơ đồ tổng quát về ví nóng và ví lạnh: các loại ví tiền điện tử
Ví tiền điện tử dựa trên quyền giám sát
Giả sử như bạn đang năm giữ vàng, có hai cách để giữ nó an toàn:
- Tự mình cất giữ và chịu hoàn toàn trách nhiệm. (chẳng hạn giấu nó dưới đất trong nhà bạn hoặc giữ nó trong két sắt…)
- Tin tưởng người khác sẽ làm điều việc cất giữ đó cho bạn. (giả sử như một ngân hàng). các loại ví tiền điện tử
Điều tương tự cũng áp dụng cho tiền điện tử theo khái niệm “quyền giám sát” hay “người giám hộ”.
Với tiền điện tử, “quyền giám sát” đề cập đến khả năng của một thực thể đáng tin cậy hoặc bên thứ ba trong việc nắm giữ và bảo vệ khóa riêng tư và việc nắm giữ tiền điện tử của khách hàng.
Về mặt lưu ký cho một bên giám sát, ví Bitcoin có thể được chia thành hai loại:
- Ví giám sát: nhà cung cấp dịch vụ ví có quyền truy cập vào bitcoin của bạn.
- Ví không giám sát: nhà cung cấp dịch vụ ví KHÔNG có quyền truy cập vào bitcoin của bạn.
Ví giám sát
Ví giám sát hay ví lưu ký được kiểm soát bởi một thực thể đáng tin cậy và người dùng thường phải truy cập các nội dung liên quan thông qua giao diện web. Những trang web này lưu trữ khóa riêng cho bạn nên bạn không phải lo lắng về việc lưu giữ khoá riêng cũng như là có khả năng bị mất chúng.
Ví lưu ký còn được gọi là “ví được lưu trữ”. Ví được coi là “được lưu trữ” vì bên thứ ba giữ tiền điện tử cho bạn, tương tự như cách ngân hàng giữ tiền của bạn trong tài khoản tiết kiệm hoặc séc.
Ví được cung cấp bởi các sàn giao dịch tiền điện tử tập trung (centralized crypto exchanges – CEX) là một ví dụ phổ biến về ví giám sát. Họ giữ bitcoin của bạn và các loại tiền điện tử khác trong tài khoản, đồng thời họ quản lý và kiểm soát các khóa.
Điều này có nghĩa là họ có toàn quyền kiểm soát tiền của bạn. Bạn chỉ có quyền gửi và nhận bitcoin.
Có một câu nói phổ biến trong thế giới tiền điện tử đó là :“nếu bạn không kiểm soát khóa của mình, bạn sẽ không kiểm soát được tiền của mình.” các loại ví tiền điện tử
Nếu bạn giữ tiền điện tử trên một sàn giao dịch thì đó là nơi lưu giữ các khóa riêng của bạn. Bạn đang tin tưởng giao chìa khóa của mình vào đó giống như cách bạn tin tưởng ngân hàng để giữ tiền mặt của mình.
Khi sử dụng ví giám sát, luôn có nguy cơ tổ chức bên thứ ba đáng tin cậy có liên quan có thể bị hack hoặc bạn có thể mất tất cả tiền điện tử của mình. Bạn cũng không biết rằng việc bị hack là sự thật hay chỉ là lý do cho sự mờ ám đằng sau. Đã có rất nhiều sàn giao dịch lừa đảo khiến người gửi tiền điện tử bị mất hoàn toàn.
Nhiều người thích sự tiện lợi của việc sử dụng ví giám sát vì họ không phải tự lưu trữ khóa riêng và phải lo lắng về việc mất chúng. các loại ví tiền điện tử
Truy cập ví giám sát thường chỉ cần mật khẩu và ngay cả khi bạn mất hoặc quên mật khẩu, bạn luôn có thể liên hệ với nhà cung cấp bên thứ ba để đặt lại mật khẩu tài khoản của mình.
Ví không giám sát
Ví không giám sát cung cấp cho người dùng toàn quyền kiểm soát tiền của họ và các khóa riêng tư hoặc cụm từ hạt giống liên quan. các loại ví tiền điện tử
Điều này nghe có vẻ hay nhưng điều đó cũng có nghĩa là BẠN hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính bảo mật của khóa riêng của mình.
Mặc dù ví không giám sát cung cấp phần mềm cần thiết để quản lý tiền điện tử của bạn, nhưng trách nhiệm giữ an toàn cho khóa riêng tư của bạn hoàn toàn thuộc về BẠN.
Không có bên thứ ba hoặc “người giám sát” nào để giữ an toàn cho tiền điện tử của bạn. các loại ví tiền điện tử
Nếu bạn mất hoặc quên khóa riêng hoặc cụm từ hạt giống thì sẽ không có cách nào để truy cập vào tiền điện tử của bạn. Chúng không được lưu trữ trên bất kỳ máy chủ trực tuyến nào bởi bên thứ ba đáng tin cậy và do đó ít bị đánh cắp hoặc bị hack hơn nhiều.
Nếu bạn mất khoá riêng hay cụm từ khôi phục, bạn sẽ mất quyền truy cập vào tiền của mình mãi mãi. Sẽ không có tổ chức hoặc bên thứ ba nào mà bạn có thể liên hệ để giúp bạn khôi phục khóa riêng của mình.
Và nếu người khác phát hiện ra khóa riêng của bạn, họ sẽ có toàn quyền truy cập vào tiền điện tử của bạn.
Đó là lý do tại sao khi bạn giao phó bitcoin của mình cho bất kỳ ai và chịu trách nhiệm về số tiền của mình bằng cách tự mình lưu các khóa riêng của mình, điều này được gọi là tự giám sát.
Giống như bạn cất tiền vào trong một két sắt và đưa cho người khác mà bạn tin tưởng giữ két sắt đó cho bạn. Và người đó chỉ giữ két sắt chứ không kiểm soát tiền của bạn, bạn là người duy nhất biết mật khẩu để mở két sắt lấy tiền.
Tự chủ là một điều rất quan trọng trong tiền điện tử. Điều đó có nghĩa là một người phải có quyền truy cập vào tiền điện tử của mình mà không cần phụ thuộc vào ngân hàng hoặc bên thứ ba đáng tin cậy (trusted third party-TTP) khác để giữ an toàn hoặc chứng minh danh tính của họ. Sử dụng ví không giám sát sẽ giúp bạn đạt được điều này.
Bạn nên sử dụng ví tiền điện tử nào?
Việc bạn nên sử dụng loại ví Bitcoin nào? Nên sử dụng ví nóng hay ví lạnh? Ví phần mềm hay ví phần cứng? Nó phụ thuộc vào sở thích hoặc nhu cầu của bạn trên ba khía cạnh:
- Sự tiện lợi
- Tính bảo mật
- Khả năng kiểm soát các loại ví tiền điện tử
Tùy thuộc vào sở thích hay nhu của bạn mà sẽ có sự đánh đổi giữa các yếu tố trên chứ nó không phải là các biến theo tỷ lệ thuận. Bạn không thể có tất cả đều như mong muốn.
Dưới đây là biểu đồ thể hiện sự tương quan giữa hai biến số này trong các loại ví tiền điện tử mà chúng ta đã tìm hiểu:
Nói chung, ví nóng là tiện lợi nhất nhưng kém an toàn nhất (vì khóa riêng ở trên trực tuyến và có thể bị tin tặc đánh cắp). Và ví lạnh là an toàn nhất nhưng kém tiện lợi nhất.
Biến kiểm soát sẽ là sự giao thoa giữa sự dễ hay khó sử dụng với mức độ bảo mật. Chẳng hạn như ví nóng có giám sát sẽ cho bạn ít sự kiểm soát nhất, ngược lại ví lạnh không giám sát sẽ cho bạn toàn quyền kiểm soát.
Hầu hết các ví nóng và lạnh có thể là ví giám sát hoặc không giám sát, vì vậy việc bạn chọn loại nào sẽ phụ thuộc vào mức độ kiểm soát mà bạn muốn. các loại ví tiền điện tử
Nếu bạn coi trọng sự tiện lợi, ví trên ứng dụng di động cho phép bạn giao dịch khi đang di chuyển, trong khi ví web có thể được truy cập bằng bất kỳ trình duyệt internet nào.
Nếu bạn coi trọng tính bảo mật, bạn nên tránh sử dụng ví web. Và tùy thuộc vào mức độ bảo mật mà bạn muốn, có một số tùy chọn để bạn lựa chọn.
Nếu bạn coi trọng quyền kiểm soát hoàn toàn, ví não, ví giấy hoặc ví phần cứng (chẳng hạn như Ledger hoặc Trezor) có thể sẽ là lựa chọn tốt nhất. các loại ví tiền điện tử
Hãy nhớ rằng có toàn quyền kiểm soát không nhất thiết có nghĩa là nó an toàn hơn.
Ví dụ: bạn có thể sử dụng ví giấy, loại ví này cho phép bạn toàn quyền kiểm soát bitcoin của mình, nhưng nếu bạn chỉ để mảnh giấy trên một kệ sách hoặc đăng ảnh nó lên Facebook thì điều đó không thực sự an toàn.
Một điều khác cần xem xét là tần suất bạn sẽ sử dụng tiền điện tử của mình. Ví dụ: bitcoin của bạn được sử dụng để giao dịch hay để hold? các loại ví tiền điện tử
Nếu bạn đang giao dịch bitcoin, bạn có thể sẽ chuyển tiền giữa nền tảng giao dịch và ví của mình thường xuyên hơn nhiều so với việc chỉ lưu trữ và đầu tư dài hạn (hold).
Dưới đây là bảng đánh giá về các loại ví so với độ bảo mật, mức độ tiện lợi khi sử dụng và tần suất sử dụng của bạn. Từ đó đánh giá các tiêu chí để bạn có thể xem loại ví nào phù hợp với nhu cầu của mình.
| Độ bảo mật | Độ dễ sử dụng | Tần suất sử dụng | |
| Ví trên máy tính | Trung bình | Trung bình | Trung bình |
| Ví điện thoại | Trung bình | Trung bình | Cao |
| Ví web | Thấp | Cao | Cao |
| Ví phần cứng | Cao | Thấp | Thấp |
| Ví giấy | Cao | Thấp | Thấp |
| Ví não | Rất cao | Rất thấp | Thấp |
Ví dụ nếu bạn có tần suất sử dụng cao thì bạn có thể xem xét đến ví điện thoại hoặc ví web. Còn nếu bạn muốn độ dễ sử dụng cao thì bạn có thể dùng đến ví web.
Để bắt đầu làm quen với việc sử dụng ví Bitcoin (hay các ví tiền điện tử khác), các bạn nên thực hiện các bước sau cho người mới bắt đầu: các loại ví tiền điện tử
- Tải xuống và cài đặt ví ứng dụng trên di động không giám sát như Trust Wallet, Exodus hoặc Coinbase Wallet.
- Tìm hiểu cách sao lưu và khôi phục cụm từ hạt giống (Seed Phrase) của bạn.
- Mua một lượng nhỏ bitcoin tại một sàn giao dịch tập trung (CEX) chẳng hạn như Binance.
- Khi mua xong thì Bitcoin sẽ được lưu trữ trên ví web do sàn giao dịch tiền điện tử lưu trữ.
- Chuyển Bitcoin từ ví web sang ví di động không giám sát của bạn. các loại ví tiền điện tử
Lời kết
Nếu bạn đề cao tính bảo mật tuyệt đối và lưu trữ lâu dài là mục tiêu chính của bạn thì ví lạnh là lựa chọn tốt hơn ví nóng. các loại ví tiền điện tử
Nếu bạn muốn thực hiện các giao dịch thường xuyên và nhanh chóng mà không phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính bảo mật của ví và cụm từ hạt giống của mình, ví nóng có giám sát có thể là lựa chọn tốt hơn.